مقدمه ای بر اورانیوم و برق هسته ای
تقاضاي جهان براي انرژي ، بخصوص براي برق بـه سـرعت رو بـه افـزایش اسـت .بیشـتر
این تقاضا براي برقی است که از طریق منابع قابل اتکا و همیشگی به د ست آیـد . ایـن
گونه منابع را تنها سوخت هاي فسیلی و توان هسته اي می توانند فراهم کنند .
اورانیم سوخت لازم براي تولید برق با توان هسته اي است ، و تنهـا اسـتفاده صـلح آمیـز
ارزشمند آن در نیروگاه هاي هسته اي می باشد . امـروزه حـدوده 900 راکتـور هسـته اي
فعال در سطح جهان وجود دارد ، که عبارتند از :
– حـدود 280 راکتـور کوچـک بـراي کاربردهـاي تحقیقـاتی و تولیـد ایزوتـوپ هـاي
دارویی و صنعتی در 56 کشور
– بیش از 200 راکتور کوچک که قدرت حدود 150 کشـتی و عمـدتاً زیـر دریـایی را
تأمین می کنند ،
– حدود 440 راکتور بزرگتر که در 31 کشور جهان برق تولید می کنند .
امروزه در عمل همه ي اورانیم فرآوري شده صرف تولید برق ، به ویژه برق بار پایـه مـی –
گردد (هد چند یک کسر قابل ملاحضه اي از آن براي تولید ایزوتوپ هاي پرتو زا اسـتفاده
می- شود). این جاست که اورانیم با زغال سنگ و در سال هاي اخیر با گاز طبیعـی رقابـت
می کند .
بیش از 40 سال است که انرژي هسته اي به یک منبع مهم براي تولید برق جهان تبـدیل
شده است ، و هم اکنون 16 درصد کل برق جهان را فراهم می کنـد . ایـن مقـدار بـرق ،
معـادل 13 برابـر کـل تولیـد اسـترلیا ، 5 برابـر کـل تولیـد کانـادا ، و 7 برابـر کـل تولیـد
بریتانیا است . انرژي هسته اي می تواند خیلـی اثـر گـذارتر هـم باشـد بـه خصـوص اگـر
پدیده ي گل خانه اي منجر به بالا بردن مزیت اقتصادي نسبی یا مطلوبیـت اخلاقـی آن
شود . اورانیم استرلیا و کانادا براي تولید مقداري از این برق لازم است .
اورانیم و برق هسته اي از جمله ي راه هاي انتخابی موجود براي تولید برق هستند . هـیچ
یکاز این انتخاب ها بدون مقداري خطر و اثرات جانبی نیست .
از سال 1978 تاکنون نشـان داده شـده اسـت کـه بسـیاري ازانتظـارات خـوش بینانـه در
مورد منابع انرژي جایگزین واقعی نبوده است ( همانطور که گاهی در مورد انـرژي هسـته
اي هم این گونه بوده است) . با این وجود مهم است که درك این واقعیت منجر به کنـار
گذاشتن این منابع نشود. باید توسعه ي این چنین جاگزین هـایی ادامـه یابـد و هـر جـا
که مناسب است به کـار گرفتـه شـوند . بـه ویژارزیـابی مکـان ، مقیـاس و مشخصـه هـاي
گرماپویایی منابع انرژي با توجـه بـه نیازهـاي مختلـف مـی توانـد دسـت آوردهـایی عـالی
داشته باشد. این چنین کاري در جاهایی که مثلا ً تنها
گرم کردن تـا درجـات پـایین لازم اسـت ، بایـد بـر صـرف افـزایش ظرفیـت تولیـد انـرژي
الکتریکی تا مقادیر بزرگ اولویت داشته باشد .
اما هنگامی که مسئله ي استفاده از انرژي هسته اي به میان می آید ، عده اي هستند که
آرزو دارنـد ایـن جـن را بـه بطـري برگردانـده و بـه بـی خبـري پـیش از دوران هسـته اي
بازگردند . طرح چنین عقایدي در استرالیا [ همین طور ایران ] به نظر زود هنگام اسـت ،
زیرا در این کشور در عمل از انرژي هسته اي هیچ استفاده اي نمی شـود . شـا ید اسـترالیا
تنها کشور توسعه یافته باشد که در آن وقتی شما چراغی را روشـن مـی کنیـد ، مقـداري
برق هسته اي در روشن شدن آن کمک نمی کند .
براي کمی توضیح بیشتر توجه کنید که : فرانسـه بـیش از 75 درصـد بـرقش را از تـوان
هسته- اي می گیرد . فرانسه برگتـري تـولی کننـده ي بـرق جهـان اسـت ، و سـالانه 2/5
میلیارد یورو بابت این صادرات درامد کسب می کند . ایتالیا یک کشـور صـنعتی عمـده ي
دیگر است که هیچ نیروگاه هسته اي فعالی نـدارد . ایتالیـا بزرگتـرین وارد کننـده ي بـرق
جهان است و بیشتر این واردات دست آخر از فرانسه فراهم مـی شـود ( شـکل 1 ) . همـه
ي اورانیوم استالیا و کانادا براي مصارف صلح جویانه ، به ویژه تولید برق به فـروش مـی
رسد و به جنگ افزار تبدیل نمی شود . این مقوله با قراردادهاي ایمن سازي بـین المللـی
فراگیري تضمین می شود .
من پیش بینی می کنم که نسل فرزندان و نوه هایم به جاي ایـن کـه جنـگ افزارهـا ي بـا
ویژگی هسته اي را بشناسند ، این کاربرد را ، به سـادگی ، انحرافـی ببیننـد کـه در اوایـل
دوران هسته اي رخ داده است . شاید این موضوع در مورد دوران برنز و آهن هم صادق
باشد . در این دوران جنـگ افزارهـا انگیـزه اي شـدند بـراي گسـترش فـن آوري هـایی کـه
بعدها کاربردهایی بسیار وسیعی یافتند .
همان طور که شکل 2 به صورت ترسیمی نشان می دهـد ، مـا بـه یقـین نمـی تـوانیم از
سوخت- هاي فسیلی تا ابد به سادگی امروز استفاده کنیم .
در اینجا بر برق تمرکز شده است . با این وجود اگر اقتصاد هیدروژن هم مورد نظـر قـرار
بگیرد ، کاربردهـاي بلقـوه ي تـوان هسـته اي بیشـتر شـده وتولیـد هیـدروژن را ، هـم بـا
ابزارهاي الکترولیتی و هم بعدها با ابزارهاي گرما شیمیایی در بر می گیرد . تـوان هسـته
اي قابلیت فراوانی هم براي نمک زدایی از آب و تأمین آب آشامیدنی دارد .
