نقشه مسیر جریان در مدارهای کنتاکتوردار
یکی از مهمترین نقشه هایی که در مدارهای کنتاکتوردار به کار می رود، نقشۀمسیر جریان می باشد. این نقشه مشخص کنندۀ تمام اتصالات الکتریکی بیندستگاه های موجود در طرح بوده و به کمک آن می توان به راحتی اصول کار وترتیب مدار فرمان را درک کرد .
نقشۀ مسیر جریان علاوه بر استفاده برای مونتاژ کاری در عیب یابی مدار نیزبسیار مفید است. برای سادگی کار مخصوصاً در تأسیسات بزرگ، نقشه مسیرجریان به دو قسمت مدار قدرت و مدار فرمان تقسیم می شود .
همانگونه که پیش از این نیز بیان شد، مدار قدرت قسمتی از مدار است کهجراین مصرف کننده از آن عبور کرده و اتصالات لازم بین شبکه و مصرف کنندهاز طریق کنتاکتهای اصلی کنتاکتور برقرار می گردد و وسایل حفاظتی نیز در اینمدار قرار می گیرد.
در نقشه مدار فرمان اتصالات مربوط به سیستمهای فرمان دهنده و ربط آنهابه یکدیگر نشان داده می شود .در نقشۀ مسیر جریان، خطوط مشخص کنندۀمسیر جریان و اتصالات الکتریکیرا با خطوط مستقیم و بدون تقاطع و به صورت عمودی رسم می کنند و برایآنکه در هنگام سیم کشی و مونتاژ وهمچنین در هنگام تعمیر، موقعیت تمامسیمها و کنتاکتها و دستگاه های به کار رفته در مدار قابل شناسایی باشند ازحروف و اعداد استاندارد شده ای در مدار قدرت و فرمان استفاده می شود.
برایاین منظور تمام مسیرهای عمودی جریان را به ترتیب و پشت سر هم و از چپ بهراست در مدار قدرت و فرمان، شماره گذاری می کنند. در ارتباط بانقشه مسیرجریان ذکر چند نکته ضروری به نظر می رسد :
1- در ترسیم یک نقشه معمولاً تمام دستگاه ها را در حالتی که خاموشبوده و جریان از آنها عبور نمی کند به طریقی ترسیم می کنند که اتصال آنها ازچپ به راست باشد. همچنین در سمت چپ علائم اختصاری دستگاه ها، حروفشناسایی مربوط به آن علائم نوشته شده و شماره کنتاکتها نیز در مدار فرماندر سمت راست هر کنتاکت نوشته می شود .
2- در مدار فرمان در زیر هر کنتاکتور یا تایمر، جدولی داده می شود تا بهوسیله آن بتوان کنتاکتهای اصلی و فرعی مروبوط را که به کنتاکتور یا تایمرمتعلق می باشند مشخص نمود. همچنین از روی این جدول نوع کنتاکتوروتعداد کنتاکتور و تعداد کنتاکتهای اصلی و کنتاکتهای فرعی باز یا بسته آن وهمچنین کنتاکتهای تغییر حالت دهنده و یا پالس دهندۀ آنرا می توان تشخیصداد.
نکته : 8 در این جدول، کنتاکتها با حروف W و S و Ö و H کنتاکتهای اصلی درمدار قدرت و Ö کنتاکتهای بسته و S کنتاکتهای باز و W کنتاکتهای تغییر حالتدهنده یا پالس دهنده 
را مشخص می کند .
3 – موقعیت و محل کنتاکتور یا رله مربوط به هر یک از کنتاکتهای مدار فرمان رانیز می توان با یک عدد که در داخل یک پرانتز و در زیر حرف لاتین مشخصکننده کنتاکت نوشته می شود مشخص نمود. این عدد شماره مسیر جریانی راکه کنتاکتور یا دستگاه مربوط به آن کنتاکت در آن واقع می باشد نشان میدهد.
در شکل 7 30- نقشه مسیر جریان برای راه اندازی دو موتور یکی پس از دیگریبا استفاده از علائم قدیم نشان داده شده است. مسیرهای جریان از سمت چپ واز مدار قدرت شماره گذاری می شوند. در مدار قدرت حفاظت اتصال بدنه ازطریق بدنه به سیم نول (حفاظت نول) انجام شده است .
در مدار فرمان شکل 30 -7 و در زیر کنتاکتور C1جدولی رسم شده است که درآن و در زیر حرف H سه بار عدد 2 آمده است و این به معنای وجود سه کنتاکتقدرت در مسیر 2 می باشد. در زیر حرف S اعداد 8و 5 وجود دوکنتاکت باز ازکنتاکتور C1در مسیرهای 8و 5 را نشان می دهند. همچنین از کنتاکتهای بستۀاین کنتاکتور استفاده ای نشده است. به همین ترتیب موقعیت کنتاکتهایمربوط به کنتاکتور C2 نیز به وسیلۀ جدولی مشخص شده است .
در مسیر 5 و در زیر حرف مشخص کنندۀ کنتاکت C1 عدد 4 در پرانتز نوشتهشده است این عدد شمارۀ مسیری را که بوبین کنتاکتور C1 در آن قرار گرفتهاست، نشان می دهد. این عدد در مسیر 8 و در زیر کنتاکت دیگری از کنتاکتهایC1 تکرار شده است .
4 – به جای استفاده از جدول برای مشخص نمودن تعداد کنتاکتهای باز و بسته ومحل قرار گرفتن آنها در نقشه مسیر جریان، می توان از علامت اختصاریکنتاکتور یا تایمر استفاده نمود. برای این منظور علامت اختصاری کنتاکتها درزیر کنتاکتور در زیر کنتاکتور رسم می شوند و شمارۀ مسیری را که هر یک ازکنتاکتها در آن قرار گرفته اند در کنار هر کنتاکت در پرانتز نوشته می شود .
در شکل نقشۀ مسیر جریان شکل با استفاده از علائم جدید رسم شده است.در این شکل و در زیر کنتاکتور K1Mعلامت اختصاری کنتاکتهای آن رسم شدهاست سه کنتاکت اول که با اعداد یک رقمی نشان داده شده اند، کنتاکتهایاصلی یا قدرت می باشند.
شمارۀ مسیری که این کنتاکتها در آن قرار گرفته انددر پرانتز کنار آنها نوشته شده است. کنتاکت چهارم که با اعداد 13 و 14شماره گذاری شده است یک کنتاکت فرعی (فرمان) باز است که در مسیر 5 قرارگرفته است و کنتاکت پنجم که با حروف و 22 21 نشان داده شده است یککنتاکت بسته بوده، در مسیر 8 قرار گرفته است .
5 – سیم ها یا هادی هایی که برای اتصال بین ترمینال دستگاه های موجوددرمدار فرمان به کار برده می شوند با عددی به نام عدد مکان یا عدد پتانسیلمشخص می شوند. این عدد از شماره مسیر جریان و یک عدد دیگرکه از پایینبه بالا به ترتیب شماره گذاری می شود ، تشکیل شده است.
برای سادگی کار ،سیم ها یا انشعاب های رابط بین ترمینال هایی را که درمحل های جدا از همواقع می شوند ، شماره گذاری می نمایند. مثلاً عدد52 یعنی انشعاب دوم ازمسیر جریان پنجم یا عدد 23012 یعنی انشعاب12 از مسیر جریان . 23
در شکل 31-7 در مسیر 6 اولین هادی اتصالی با عدد 61 و دومین هادی که
بین شماره های و 96 11 قرار داردبا عدد 62 شماره گذاری می شود .
6 – همزان با شماره گذاری سیم ها می توان نقشه سیم ها یا نقشه خارجی را نیزترسیم و تکمیل نمود. بدین منظور باید ابتدا ترمینال ها را به ترتیب شمارهگذاری نمود و همچنین شماره سیم ها را در روی ترمینال های مربوطه نوشت.
بهاین ترتیب در روی ترمینال دو عدد نوشته می شود که یکی مشخص کنندهشماره ترمینال و دیگری مشخص کننده شماره سیم (موقعیت هادی درنقشهمسیر جریان) می باشد. در شکل 33-7 و در مسیر جریان 6 درکنارعدد ، 62عدد 121 نوشته شده است که نشان دهنده کنتاکت بسته یC2 از داخل تابلوفرمان برای اتصال به میکرو سوئیچ b5 در خارج از تابلوفرمان به ترمینال 12وصل می شود .
نکته : 9 معمولاً در نقشه مسیر جریان و در هر مسیر تنها هادی هایی شمارهگذاری می شوند که از داخل تابلو مدار فرمان خارج شوند. مثلاً در شکل 33 -7در مسیر 6 از داخل تابلو فرمان خارج نمی شود ، شماره گذاری نشده است.
